بوتاکس محصول نسبتا جدیدی است که وارد علم داروشناسی شده است‎

بوتاکس  محصول نسبتا جدیدی است که وارد علم داروشناسی شده است‎

این روزها بوتاکس نامی آشنا در میان بیشتر مردم است و می‌توان گفت یکی از پرمصرف‌ترین داروها برای جوانسازی چهره، بوتاکس است. این ماده شیمیایی، کاربردهای فراوانی دارد و کارش صرفا از بین بردن چین و چروک پوست نیست. اما علاوه بر فوایدش، مضراتی هم ممکن است داشته باشد؛ مضراتی که عمدتا به علت استفاده نادرست از آن رخ می‌دهد.

بوتاکس یا سم کلستریدیوم بوتولینوم محصول نسبتا جدیدی است که وارد علم داروشناسی شده است. این سم حاوی باکتری است که در گذشته باعث مسمومیت‌های کشنده غذایی می‌شد. مسمومیت‌های غذایی به‌دلیل تولید سم در غذاهای مانده و فاسد ایجاد می‌شوند و مکانیسم اثر آنها طوری است که به سیستم عصبی حمله می‌کند. با پیشرفت‌های انجام گرفته در علم پزشکی، دانشمندان توانستند بوتاکس را از باکتری استخراج و با دوز پایین به‌عنوان یک داروی مفید و اثربخش برای درمان خیلی از بیماری‌ها استفاده کنند. استفاده نامعمول و اضافی از این ماده می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی شود و حتی کشنده باشد.

مکانیسم اصلی این دارو به صورت تاثیر بر انتهاهای عصبی است که مانع آزاد شدن ماده شیمیایی به نام نوروترنسمیتر از انتهای اعصاب می‌شود که روی عضلات تاثیر می‌گذارد. پس بوتاکس جلوی فعالیت عضلات را می‌گیرد یا باعث فلج موقت آنها می‌شود.

6 کاربرد طبی بوتاکس 

1) در سال‌های قبل توجه به این ماده برای جلوگیری از گرفتگی‌های عضلانی بود. به‌عنوان مثال، برای گرفتگی عضلانی پلک کودکان از بوتاکس با دوز کم استفاده می‌شد.

2) با پیشرفت علم و مطالعات بیشتر در مورد بوتاکس محققان به آثار مفید دیگری پی بردند. پزشکان توانستند با استفاده از بوتاکس، فلج عضلانی صورت که در آن عضلات صورت غیرقرینه و دچار پرش می‌شود را کنترل کنند.

3) بوتاکس برای مهار تعریق در افرادی که دچار این مشکل در دست و پا و زیربغل هستند نیز استفاده می‌شود.

4) تزریق بوتاکس از تشکیل جوشگاه در افرادی که بعد از عمل جراحی یا در اثر ضربه دچار زخم‌های متعدد می‌شوند، جلوگیری می‌کند.

5) تزریق بوتاکس در عضلات صورت بیماران مبتلا به میگرن، تا حد زیادی سردردهای مقاوم به درمان را برطرف می‌کند.

6) امروزه بوتاکس کاربرد زیادی در زیبایی نیز پیدا کرده است و تقریبا همه مردم با این کاربرد آشنایی دارند. پزشکان متوجه شده‌اند که اگر از بوتاکس در عضلات صورت، به‌خصوص در قسمت یک‌سوم فوقانی آن استفاده کنند، بوتاکس به‌طور موقت بین 4 تا 6 ماه عضلات را فلج می‌کند و این امر مانع ایجاد چین و چروک روی صورت می‌شود. البته این روش برای آن گروه از افرادی است که چین و چروک‌های عمیقی ندارند. برای افرادی که سابقه ژنتیکی چین و چروک عمیق را دارند نیز توصیه می‌شود قبل از ایجاد چین و چروک از بوتاکس به‌عنوان وسیله پیشگیری استفاده کنند. هرچند ممکن است از بوتاکس در قسمت‌های دیگر صورت هم استفاده شود ولی به‌دلیل ایجاد عوارض بهتر است تا حد امکان در دوسوم تحتانی صورت از این ماده استفاده نشود.

3 مورد منع طبی استفاده از بوتاکس 

1) بوتاکس نباید برای بیمارانی که دچار برخی اختلالات عصبی مثل بیماری میاستنی گراویس و گیلن‌باره هستند، استفاده شود.

2) تزریق بوتاکس در خانم‌های باردار و شیرده نیز ممنوع است.

3) مصرف بعضی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و جنتامایسین که ممکن است با حرکات عضلات تداخل داشته باشد نیز از موارد منع طبی استفاده از بوتاکس است.

4 عارضه طبی بوتاکس 

1) تزریق بوتاکس دردناک است و فرد ممکن است تا چند روز اول بعد تزریق درد احساس کند.

2) گاهی در محل تزریق کبودی و تورم ایجاد می‌شود.

3) مشکل دیگری که شیوع زیادی ندارد، افتادگی پلک است. این عارضه معمولا در اثر تزریق بد و استفاده از ماده غیراستاندارد ایجاد می‌شود. البته افتادگی پلک موقتی است و بعد از مدتی خودبه‌خود یا با درمان‌های دارویی بهبود می‌یابد. افتادگی پلک معمولا در 10-7 روز اول بعد تزریق اتفاق می‌افتد اما مزیتی که این دارو دارد، موقتی بودن آن است. بنابراین بیماران نباید نسبت به عوارض آن نگران باشند.

4) همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، بوتاکس عضلات را فلج می‌کند. بنابراین حرکات ارادی و غیرعادی بخشی از صورت را از بین می‌برد. وقتی تزریق در ناحیه یک‌سوم فوقانی باشد با فردی مواجه خواهیم بود که قدرت تکان دادن ابرو و اخم کردن را ندارد. بی‌حسی در چهره باعث می‌شود فرد از نظر ارتباطی مشکل پیدا کند.

چند تحقیق درباره بوتاکس 

چند مطالعه مهم در آمریکا در مورد افرادی که تزریق بوتاکس و ژل را انجام داده‌اند، نشان داده کسانی که تزریق بوتاکس انجام داده‌اند، از نظر ارتباطی ضعیف شده‌اند؛ یعنی این افراد نمی‌توانند خوشحالی و ناراحتی خود را نشان دهند و مخاطب متوجه علایم صورت و هیجان آنها نمی‌شود. مورد بعدی نیز در مورد اثر تربیتی مادرانی است که بوتاکس تزریق کرده‌اند. این مادران نمی‌توانند در مقابل کارهای اشتباه کودک اخم کنند و کودک متوجه ناراحتی مادر نمی‌شود و در نتیجه ممکن است هیچ عکس‌العملی ظاهری و فوری نسبت به کارهای بد خود دریافت نکند و بخشی از تربیتش که با چهره مادر کنترل می‌شود، مخدوش شود.

بوتاکس یک انتخاب است و هر کس می‌تواند این کار را انجام دهد ولی تبدیل چهره واقعی به چهره مصنوعی، به‌خصوص در مواقعی که بیمار از پزشک درخواست می‌کند، بوتاکس را برای قسمت مختلف صورت تزریق کند اصلا درست نیست. شاید این نکته زمانی بیشتر نمود پیدا کند که مردی سعی کند تا با تزریق بوتاکس چهره خود را تغییر دهد. گاهی تزریق بوتاکس به صورت مردان شکل غیرعادی و زنانه‌ای می‌دهد ولی تزریق بوتاکس در افرادی که چین و چروک زیادی دارند و سن ظاهری آنها خیلی بیشتر از سن واقعی‌شان است می‌تواند اعتماد به‌نفس آنها را افزایش دهد. در بعضی از افراد نیز بدون اینکه عمدی در کار باشد، انقباض‌های ناحیه ابرو باعث می‌شود که آنها همیشه اخمو و عصبانی به نظر برسند. در این مورد نیز تزریق بوتاکس راه درمانی خوبی است ولی تزریق بی‌مورد یا برای از بین بردن چین‌های اندک و... به صلاح بیماران نیست.

شایع‌ترین عارضه بوتاکس افتادگی پلک است 

بوتاکس دارویی است که برای کاهش عمق چین و چروک‌های صورت و گاهی هم درمان بعضی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. بوتاکس انواع مختلفی دارد ولی نکته مهم این است که بوتاکسی تزریق شود که مجوز وزارت بهداشت و درمان را داشته باشد چون انواع نامرغوب بوتاکس نیز در بازار وجود دارند. همچنین دارو را افرادی باید استفاده کنند که تبحر و صلاحیت لازم برای تزریق آن را داشته باشند. افراد دارای صلاحیت شامل متخصصان پوست و مو، جراحان پلاستیک و جراحان گوش، حلق، بینی هستند.

اگر فردی که عمل تزریق بوتاکس را انجام می‌دهد از داروی خوبی استفاده نکند و تکنیک‌های تزریق را نداند، احتمال بروز عارضه بیشتر خواهد شد. محل تزریق و عمق آن، میزان رقیق شدن دارو، تکنیک تزریق و نوع دارو موارد مهمی هستند که فقط یک فرد متبحر می‌تواند از آن اطلاع داشته باشد. مارک‌های مختلفی در بازار وجود دارد ولی فقط چند نوع از بوتاکس مورد تایید وزارت بهداشت است.

بوتاکس‌های چینی معمولا مجوز استفاده ندارند ولی در ایران معمولا مارک کره‌ای و انگلیسی وجود دارد. در نوع کره‌ای معمولا دارو بعد از تزریق نیمه ‌عمر کوتاه‌تری دارد و فواصل تزریق‌های بعدی باید در مدت زمان کوتاه‌تری تمدید شوند. بهترین نوعی که در حال حاضر در ایران مصرف می‌شود، انگلیسی است. بوتاکس انگلیسی نیمه‌عمر طولانی‌تری دارد و مدت بیشتری در پوست باقی می‌ماند. البته باید این نکته را هم در نظر داشت که بعضی از انواع بوتاکس ممکن است در بدن فردی نیمه‌عمر طولانی‌تری داشته باشد ولی معمولا پزشک باید در انتخاب نوع بوتاکس و با توجه به نتیجه تزریق‌های قبلی به بیمار کمک کند.

تقریبا همه داروها عوارض دارند ولی عوارض در همه بیماران دیده نمی‌شود. شایع‌ترین عارضه بوتاکس، پتوز یا افتادگی ابرو و پلک است. این عارضه به‌دلیل شل شدن عضله بالابرنده پلک رخ می‌دهد. البته پتوز معمولا موقتی است و به مرور یا با استفاده از راه‌های درمانی خاص برطرف می‌شود. عارضه بعدی، نامتقارن شدن 2 طرف صورت است؛ یعنی احتمال اینکه ابروها غیرقرینه شوند، وجود دارد. در این مواقع نیز بیماران نباید نگران شوند چون معمولا این عارضه بعد از گذشت 6-5 روز خودبه‌خود برطرف می‌شود. گاهی هم لازم است با تزریق‌های دیگر در مناطق خاص غیرقرینگی را اصلاح کرد.

منبع: هفته نامه سلامت